week 42 - 18 oktober 2023  - 257 Verdwijnt het dialect? Diejelekt schrèève Op mijn rubriek over het schrijven van dialect heb ik twee reacties ontvangen.

Jan Luysterburg

Richard Musters schrijft:

'Ut is nouw bekaanst un jaor geleeje da iek m’n jirste stukske in ’t diejelekt em geschrèève. Iek wit nog goed da iek toen al schrèèf da praote, verstaon en leeze nie zo moeiluk waor, mar da schrèève toch wel jil moeiluk was. Gij schrèèf toen terug da schrèève jillemaol nie zo moeiluk waor, waant d’r zen gin reegels vur zeede toen al. Toch em iek meej veul afkijke wel un bietje bij geleerd denk iek. Probleem bij mijn is da iek gin echt Woogeraajs praot. Bij mijn is ut un mengeling van alle soorten streekdiejelekten en meej zelfs un bietje Zeeuwse en Belze woorden durtusse. Ier leere we ok gin diejelekt mir, waant diejelekt staot arremoejig zegge ze dan. We motte allemaol beschaoft Neederlaans praote. Agge naor Limburg kekt daor spreeke ze bekaanst allemaol nog diejelekt. Mar ze kunne ok goed omschaokele naor ut Neederlaans. Ut is jammer da ut diejelekt ier aon ut verdwijne is, waant zo gaot er wel un stukske cultuur verloore.' 

Hierover heb ik vier opmerkingen:

1. Dialecten verschillen van huis tot huis, zelfs van persoon tot persoon. Als ik mezelf naga: mijn vader kwam van D'n Ouwe Tol, net als zijn vader en zijn grootvader. Mijn moeder kwam uit Ossendrecht. Ik ging naar de kleuterschool bij de nonnen op Nieuw-Borgvliet en naar de lagere school daar schuin tegenover. Van je vriendjes neem je ook veel dialect over. Inmiddels woon ik 54 jaar in Hoogerheide. Al deze feiten hebben invloed gehad op mijn dialect. En zo heeft iedereen een bepaalde persoonlijke ontwikkeling gehad wat zijn of haar dialect betreft.

2. Net als jij beweren veel mensen dat het dialect snel verdwijnt. Er zijn zelfs taalgeleerden die denken dat van de Nederlandse dialecten het Brabants het snelst verdwijnt. De laatste studies echter (en ik neem die heel serieus) geven aan dat het dialect zeker niet verdwijnt, maar verandert. De jeugd in Noord-Brabant is een eigen dialect aan het opbouwen, waarmee ze enerzijds duidelijk aangeven dat ze Brabanders zijn en anderzijds dat ze als groep bij elkaar horen. Natuurlijk betekent dit niet dat elk dorp daarmee zijn eigen dialect behoudt. Het worden regiotalen en groepstalen.

3. Ik ben bang dat Brabanders, en dan vooral West-Brabanders, zichzelf minderwaardig voelen aan andere mensen, met name aan Hollanders. Ze gaan naar logopedisten om de zachte g af te leren, zodat ze een beter betaalde baan kunnen krijgen! En dat terwijl recente studies uitwijzen dat de zachte g de oorspronkelijke uitspraak is. Wij zijn niet minderwaardig aan andere landgenoten. Het zou beter zijn als we een beetje trots waren op ons Brabander-zijn.

4. De media spelen een belangrijke rol. Als wij een provinciale omroep hebben die zeer weinig opheeft met de Brabantse dialecten, dan gaat dat ook aan de bevolking kleven. Als in toneelstukken en films op TV het Brabants wordt gebruikt voor rollen van domme en achterlijke mensen, of als het Brabants wordt gebruikt om bepaalde personen belachelijk te maken, dan gaan mensen al snel denken dat dit de werkelijkheid is.

Enkele jaren geleden heb ik onze lezers opgeroepen om het niet te accepteren wanneer in de media de benaming 'Hollanders' wordt gebruikt wanneer Nederlanders bedoeld worden. Dat is discriminatie! Hollanders horen thuis in de provincies Noord- en Zuid-Holland. Daarnaast heeft Nederland echter nog tien provincies. En die zijn zeker niet minderwaardig aan die twee Hollandse.

Ook Peter Borremans reageert op mijn rubriek. 'Op de lagere school, aan de Nieuweweg, leerde meneer Luysterburg ons netjes Nederlands praten, lezen en schrijven. Dus geen dialect, want voor een verhaal in het dialect kreeg je dus een nul voor.' Ja, dat klopt, Peter. In die tijd (1967-1970) vond men in het onderwijs dat dit zo moest. Daar kijk ik nu heel anders tegenaan.

Verder reageert Peter hoofdzakelijk op de inhoud van het fragment uit mijn boek 't Kom d'ammel goed. Om te beginnen vertaalt hij het keurig in het Standaardnederlands. Verder merkt hij op:

'M'n broer Kees moog van wijle mèèn ouwelui ien Leusden vur schoenmaoker gaon ljeere. Dat ed mèèn ouwelui toendertijd veul geld gekost. IJ ies naoderaant ok nog orthopedisch schoenmaoker geworre. Wijle boovemjeester Opstake (Hopstaken) was er toen op tege dat ij vur schoenmaoker gieng ljeere.'

Ook vertelt Peter: 'M'n veraole ien 't diejelekt schrèèf iek met be'ulp van woordeboeke. 't Liefst op z'n Woosdrechts, met afwijkinge zooals de Lösterbörg 't doet.'

De volgende twee weken leest u hier weer hoe mensen hebben gereageerd op het woord 'Zienge'. En volgende week ziet u natuurlijk ook weer wat het nieuwe woord is. Daar mag u overigens gerust ideeën voor aanleveren. Het adres is inmiddels wel bekend, denk ik: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. . 

Blijf ondertussen uw dialect spreken en koesteren, want het is kostbaar cultureel erfgoed.

Tot volgende week!

Geschreven door: Jan Luysterburg