week 23- 7 juni 2023  - 238 Mustert 3 Zoow avvetoe krèèg ik 'n berichje van m'n goeje vriend Frans Nefs. Frans woon d'al tientalle jaore in Baarege, mar ij blef d'n Alterenèèr in art en niere. IJ is ok 'n trouwe leezer van dees rebriekske, mar dikkels lwoop t'ie 'n paor weeke n'aachter. Nouw kreeg ik van 'm 't vollegede bericht: 'Over de mustert nog even dit, en dat zou een opvolgend woord kunnen zijn voor je rubriek: 'Krikken' en 'Doofpot" en 'Bèère' en 'bruilofte'. Ik vond in mijn archief nog een verhaaltje over de bakkerij en daar vind je wel wat gegevens in.

Jan Luysterburg

Meej veul genoege plaots ik ierbij 't veraol da d'ik van Fraanse gekreege n'em:

In de Bakkerij
Wij woonde neffe Bakker Jan Verswijvere. As kind speulde Willy en ikke veul mee mekaore en me kwame netuurlijk ok veul op Willy's vaoders hande kijke at ie 't deeg stong te kneje in d'n trog of ast ie de broje maokte en op de plank lee. Daor ging dan 'n jute deke overhenes zodad 't brood lekker effe rustig kon rijze.

Mar zo gauw dat 'r vuur aon te pas kwam, dan wier 't pas echt heel spanned.

In de schone stenen oven wier de mustert geleed en aongestoke. 't Vuur laaide deur d'n ove dat 't 'n lieve lust waar.

As me d'r in stonge te kijke waorschouwde Jan ons ,,Frewennik," zo noemde ie mijn altij, ,,Frewennik kekt 'r mar 's goed naor. D'n hel is nog duuzede kere groter en warmer en daor danse dan de duuvels in, en à gij nie goed op past, dan motte gij daor bij en dan stoke die duuvels 't vuur nog hoger op, want die emme de grootste mustertklamp van heel de wereld en die kijke nie op 'n bietje stook."

Nou tege zukke preke daor kon de pestoor nie tegen aon. À ge dan nie braof bleef, dan waar ’t oe-eige schuld dà ge naor d'n hel zou gaon.

Ik weet nie mir wanneer dat 't de tijd waar dat d'n ove warm genogt waar. In d'n hoek van de bakkerij, bij de trap die naor de meelzolder ging, stong de doofpot. En nie zomar eentje.

In mijn verbeelding wast ie meer dan ene meter twintig hoog en zo'n zestig, zeuvetig centimeter deursnee. ’n Grote ronde ketel mee ’n groot deksel d'r bovenop. Op zo'n vijfentwintig centimeter van d’n onderkant zat 'r 'n tussebojem in en daor zate heel veul gatjes in. 'n Rooster zogezeed. Daor viel de fijne assie deur naor beneje. Op 't deksel zat 'n groot ijzeren hansvat. Jan trok dan de ketel aon dad hansvat ’n bietje scheef en rolde d’n doofpot draaied mee z'n hande aon dad hansvat zo over z'n bojemnaod naar d'n ove. Dan ging 't deksel d'r af. Mee 'n lange trekhaok/ovenhaok wiere dan de nog nie verbrande mustertresten d’n doofpot in getrokke. 't Deksel d'r wir op en op dezelfde menier wier de doofpot wir op z'n plek gerold. Daor doofde 't overgebleve vuur bij gebrek aon zuurstof. Wà bleeft 'r over van de nie helemaol verbrande mustert? Wij noemde dà vroeger 'krikke'. Gao mar 's googele en ge vin ’t mar moeilijk mir t'rug as zodaonig.

Ik zijn nog aon 't zoeke gewiest naor wà ge daor ammaol mee kon doen. Ik weet wel dat 'r afnemers vor ware. Suuske Haogenaers in elk geval zeker. Die kont'r in elk geval mooie tekeninge mee maoke. Hij zal daor wel gin 'krikketekening' tege gezeed emme. wij noeme dà tegeswoordig houtskooltekening. De krikke konne ok goed gebruikt worre om de voetestoof te verwarme. Ze wiere dan in 'n stenetest aongestoke en in de houte stoof gezet. Daor lekker mee oew voetjes op, rokke of 'n lekkere deke overhenes en ge zat gebakke vor d'n aoved.

'n Doofpot verborg eigelijk de brandstof vor à ge nog 's nodig et en voral in dà verberge zit tegeswoordig de feguurlijke betekenis van dà woord.

Sewijle worre weteswaordighedes in de doofpot gestoke om d'r nooit mir uit te komme. As ze d'r dan toch uit komme; jao dan wor 't anders. Dan kredde zoiets as 'n filmrolleke van Sebrenica dà kwijt waar of de bonnekes van Opstelte, de Tevendeal of de pepierversnipperaer van Anouchka van Miltenburg. 

Jao dan kant 'r 'nen hele beerput  ope gebroke worre ... 

Oja, nou emme dà wir: 'beerput', ok wir zo'n mooi woord mee ok wir zo'n figuurlijke betekenis dus.

Shit! ... mar dan 'n hele put vol. 

(de beerput leeg scheppen = beere / bèère. Komde helpe bruilofte? / Komde elpe bèère?)'

Fraans, da ge bedaankt zèèt da wit ej?!

(Nog) gin nuuw woord 
Omda me deeze kjeer wel drie weeke gedaon emme meej jin woord, em ik 't nuuwe woord nog 'n week uitgesteld. Dan kunne de aandere djeelneemers nog effekes uitruste n'en bekomme.

Fraans è d'in z'n tekst nie aljeen 'n veraol verteld, mar ij ed ok 'n paor vurstelle gedaon vur aandere nuuwe woorde. Ge meu netuurlek best aon mèèn durgeeve wa ge van deeze vurstelle vindt. En ge meu d'ok best zellef vurstelle doen, wur. Dan oef ik de woorde nie allemaol zellef te verzinne.

Ik weens iederjeen 't allerbeste en tot kommede week!

Geschreven door: Jan Luysterburg