week 19 - 11 mei 2022 - 182

In de gaauwegèd (het woord van de vorige keer) Yvonne Rijk heeft het hart van veel lezers, en ook dat van mij, gestolen, met haar Ossendrechtse verhalen die telkens weer doen denken aan hoe het vroeger was op een dorp en wat er is veranderd, maar ook wat er is gebleven. Ook deze keer heeft ze weer een leuk verhaal: 'Haastige spoed is zelden goed. Aan dit gezegde denk ik bij het woord "gaauwegèd" of "gaauwte." Als je heel gehaast iets doet vergeet je snel iets, of doe je iets verkeerd. Dat gebeurt iedereen geregeld, mij tenminste wel.

Jan Luysterburg

Eén voorval, hoewel al heel lang geleden, kan ik me nog goed herinneren. Zoals ik al vaker heb verteld woonden wij vroeger een poosje bij tante Dien in. "Nou ooj taante Dien ook nen kostganger ien uis." Een hele statige streng ogende, maar o zo lieve man. "IJ was oepziechter baaj de waoterleiding ien Ostrecht." Op een dag kwam er bij tante Dien de directeur van de waterleiding "un protje maoke mèj dieje kostganger." Toevallig was "de waarkster ok zuust aont waark diejen dag."

Tante Dien zei tegen de "waarkster": "Gao dies gaauw koffie zette veur dieje mees. En affeseer dun bietje."

Toen waren er nog geen Senseo's of Nespresso apparaten, dus het duurde toch even eer de koffie klaar was. "Aamper deurgelwoope schonk ze de koffie ien en gieng ermèj naor de kaomer waor de visiete zoot." "Nog genne minuut laoter kwam eruit die kaomer nen njoop geproest en gevloek."

Geschrokken ging tante Dien polshoogte nemen "watter oep deej." "De koffie smaokte totaal nie."

Wat bleek nou? "Der zoot zout ien ien plots van suiker."

De werkster werd op het matje geroepen. En ik hoor het ze nog zeggen: "Jao menjeer, das deur de gaauwegèd gekomme, mar iek zal wel aandere koffie zette."

In dit verhaaltje komt ook de uitdrukking voor: Wa doe t'r op? Daar kom ik graag aan het einde van deze rubriek op terug.

Gaauwte
Ook onze trouwe leverancier van taalwijsheden Peter Borremans heeft weer zijn uiterste best gedaan om ons meer te vertellen over de uitdrukking ín de gaauwegèd'. Zelf heeft hij dat zeker niet in de gaauwegèd gedaan, want de tekst die hij heeft aangeleverd is weer gedegen als vanouds:

'In de gaauwegèd betekent in de gauwigheid. Volgens een Nederlands woordenboek betekent het: gauwheid, haast, vlugheid, in de haast. Vooral in verband met zaken die men in zijn haast verkeerd doet of verzuimt, door vlug te werk te gaan, inderhaast. Het kan echter ook betekenen: behendigheid, handigheid.

Er zijn meerdere woorden afgeleid van 'gauw':

Het woord 'gauw' betekent vlug, spoedig. Hij is mij te gauw af (te vlug, te slim).

Gauwdief: een geslepen dief. Gauwdieverij: het stelen door een geslepen dief.

Gauwerd: iemand die vlug is, slim is.

Gauwheid: vlugheid, behendigheid.

Gauwte, in de gauwte: inderhaast.

In de woordenboeken van het Zuidkwartier vond Peter:

Gaauw: vlug, gauw.

Gaauwkes: vlug, snel. In de uitdrukking: Gao d'ies gaauwkes weg ier (Ga eens vlug weg hier), meestal gezegd tegen een kind.

Da's 'ne gaauwe (Dat is een vlugge, een snelle).

Ien de gaauwte nog iets doen (Snel tussendoor nog even iets doen). Hierbij maakt Peter de opmerking dat er bij hem regelmatig wat tussendoor komt.

In het Halsters woordenboek komt het 'verkleinwoord' gauwkes ook voor: A ge nie gauwkes maokt dà ge weg komt, dan zijdde nog te laot op school (Als je niet vlug gaat, dan kom je nog te laat op school).

Ook in het Bergse boek Retteketet komt 'gauwkes' voor: 'Late me gauwkes gaan ete', zee Oma.

Het nieuwe woord
't Gebeur nogal 's, da wij in West-Braobaant zonder aareg woorde of zegswèèze gebruike die in de rest van Braobaant nie gebrökt worre en ok nie begreepe worre. Aanderzom gebeur ta netuurlek ok. Jin van die zegswèèze n'is de vraog: Wa doe t'r op? In Woost-Braobaant weete ze glad nie wa gij bedoelt a ge da zegt. Daor ben ik 'n paor jaor geleeje aachtergekomme. Zellef wies ik ok nie da ta puur diejelekt was. Cor Swanenberg uit Berlicum vertelde mèèn toen, da Michel de Koning uit Ouw Gastel 'm dikkels belde en dan vroog: 'Wa doe t'r op?' Mar Cor wies nie wa Michel daormeej bedoelde.

D'r doe d'in oew leeve netuurlek gereegeld wa d'op in de weereld. Lees t'r de kraant mar op naor. Mar ok in oew perswoonleke leeve kan d'r van alles opdoen. Ik zèèn dan ok benuuwd wa t'r zoowal bij jöllie opgedaon ed. Laank of kört geleeje. Iets jeel mwoois of iets verdrietegs. 't Mok nie uit. Oonze leezers zèèn daor allemaol nuuwsgiereg naor.

Uw verhalen zijn, liefst in het dialect maar het mag ook in het Standaardnederlands, van harte welkom tot en met dinsdag 17 mei 2022 op het bekende adres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Tot volgende week!

geschreven door: Jan Luysterburg