week 39 - 29 september 2021

Die van oons (het woord van de vorige keer).
Ook in het overige deel van de provincie Noord-Brabant wordt deze rubriek door een aantal mensen met grote interesse gelezen. Over het onderwerp van deze keer (Die van oons) ontving ik van Cor Swanenberg uit Berlicum de volgende reactie:

'Die van ons' is hier heel gewoon, maar ook 'de ons' wordt naast 'ons vrouw' nog veelvuldig gezegd, wanneer men zijn betere helft bedoelt. De andere kunne spreekt wel van 'd'n dieje van ons', 'd'n onze' of 'munne mins'.

De dialectverwijzingen naar de levenspartner worden kennelijk in de hele provincie gebruikt. Met uitzondering van 'munne mins', want bij ons is de echtgenoot de 'vent' of eventueel de 'man'.

Yvonne Rijk wijst er echter op, dat 'die van oons' ook over de kinderen kan gaan. Zij vertelt ons een prachtig verhaal over moederliefde, die door anderen wel eens onnodig wordt gekwetst:

Met "die van mèèn" of "die van oons" wordt inderdaad "moeder de vrouw" bedoeld. Ik hoor nog wel eens mannen zeggen als ze te laat zijn voor het eten: "O, mar die van oons wacht wel mej teete."

Maar er werd ook met "die van oons" de kinderen bedoeld. Ik herinner me nog heel goed het volgende: Mijn zoon zat op de lagere school, "de maskesschool Marie Adolfien." Op een dag was hij na school naar de judo en er werd bij ons aangebeld. Ik doe open en er staat een zeer boze moeder voor de deur "mej een manneke, veul kleinder as den dieje van oons."

Ze zegt: "kekt ies nor zunne jas." Ik kijk en zie een grote scheur in die jas. "Da ded den dieje van jullie gedoan", zegt ze.

Ik er gelijk bovenop: "Da kan nie, da zouw den dieje van oons nwooit doen."

"Agget mar zeker weet, gij deenk wel dagget zo een braof manneke ies." Nou dacht ik helemaal niet dat het "zo een broaf manneke" was, maar tot zoiets achtte ik hem toch echt niet in staat. Een mes, "woar het volgens eur mej gebeurd was, ooi den dieje van oons aljeen mar vast oem mej teete"

Dus ze droop af zonder geld "veur nen niewe jas."

Maar ik was er toch wel wat zenuwachtig door geworden. Je weet immers nooit, ondanks de volgens mij goede opvoeding.........

In die tijd waren er nog geen mobieltjes, dus ik moest wachten tot hij thuis kwam.

Nou "den dieje van oos" wist gelukkig van niks.

Later bleek "dagget manneke, mej zunne kepotte jas, zun eige vergiest ooi." Het was "nen aandere Bas, die zunne jas kepot ooi gesneeje."

Gelukkig niet "den dieje van oons." Overigens is ze nooit "der excuus komme moake."

Ja, Yvonne, er zijn gebeurtenissen in het leven van een moeder, die je nooit meer vergeet.

Peter Borremans gaat om te beginnen in op het woord 'mèèn'. 'Da's van mèèn' bijvoorbeeld betekent: Dat is van mij. Dat brengt hem onmiddellijk bij de zeispreuk: Da's de mèène, zeej Stötje. Met deze spreuk wordt bij het kaarten bedoeld: Die slag is voor mij. Ik weet helaas niet welke Stuyts hiermee eeuwige roem heeft verworven, maar het zou best eens Kiske Kemeedie kunnen zijn.

Peter vermeldt bovendien, dat het woord 'oons' zowel een persoonlijk als een bezittelijk voornaamwoord kan zijn. Bovendien kan het 'ons' (100 gram) betekenen.

Het woord 'oons' komt vaak voor in combinatie met 'moeder'. Peter geeft enkele voorbeelden:

'Oons moeder kreeg naor laank zaoge èèndelek d're zien: ze kreeg 'n blommetöntje.'
'Moeder, oonze tiet ee piele'. (Moeder, onze kip heeft kuikens).
'Och joa, doar komt ammel wa van (zee oons moeder altij).' Dit antwoordde de moeder van Anneke Boelen-Sikkers altijd op de vraag: Hoe gaat het ermee?
'De die daor' (zij daar). 'D'n dieje van mijn' (mijn man).
Uit het boek 'Taal & Streek Oost-Brabant' komt: 'Gòdde gè daor maar zitte, zin 't wefke teege d're mins, dan kan ik m'n zurgen ooverzien (Ga jij daar maar eens zitten, zei het vrouwtje tegen haar man, dan kan ik mijn zorgen eens overzien).

Het nieuwe woord
Reegelmaoteg komme meense naor mèèn toe, omda ze 'n vraog emme oover diejelekt. En jeel dikkels begin tie vraog meej: 'Oons moeder zeej vroeger aaltij ...' en dan volleg d'n spreuk, 'n zegswèèze of 'n spreekwoord. Soms is wa ze zegge gewoon Standaordneederlaans, mar 't gebeur d'ok da d'ik dan gelèèk denk: 'Da d'is iets vur in m'n rebriekske.'

Zoow waore m'n vrouw en ikke pas geleeje bij goeje vriende van oons op bezoek en toen kwaam de zegswèèze 'IJ eg 't wir gèèf begaoid' ter spraoke.

Edde gij 't wel 's gèèf begaoid, of bende nog steeds kwaod omda d'iemes aanders 't begaoid ed? Uw verhalen zijn tot en met dinsdag 5 oktober 2021 van harte welkom op het bekende adres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken...
Tot volgende week!

geschreven door: Jan Luysterburg