week 14 - 7 april 2021

Jan Luysterburg tijdens een van de dialectavonden in de regio. (Foto: Bep Tielemans)

Om te beginnen hoop ik, dat u een vrolijk of zalig (afhankelijk van uw religie) Paasfeest heeft gehad, ondanks alle maatregelen die nog steeds van kracht (moeten) zijn. 

Vorige week liet ik al Peter Borremans aan het woord. Hij had een aantal zegswijzen gevonden die met het woord 'Pasen' verband hielden. Zo vond hij ook, in het Bergs woordenboek, de uitdrukking: 'n Gezicht trekke n'as 'n beul die z'n Pase g'ouwe n'et (Schijnheilig kijken). In een Halters woordenboek vond hij: Da zal wel; as Paose en Pinksteren op één dag valle zeker? (Dit is ongeloofwaardig). Roep gin Alleluja vurda 't Paose n'is (Je moet niet te vroeg juichen). Groene Kerstdag, witte Pasen (weersvoorspelling). Groene Pasen, witte Kerstdag (idem). Hij is op z'n Paasbest (Hij heeft zijn mooiste kleren aan). Als Pasen en Pinksteren op één dag vallen (Als antwoord op de vraag wanneer iets gebeurt; nooit dus). Als Pasen op zaterdag valt (ook nooit). Hij heeft het zo druk als kippen voor Pasen (Hij heeft het buitengewoon druk). Men spreekt zo lang van Pasen totdat het komt ( Als men maar lang genoeg over een zaak praat, dan heeft men nog alle kans dat er wat van komt).

Tradities
Pasen valt altijd op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente. Christenen vieren met Pasen de opstanding van Christus uit zijn graf. Voor Joden is het Paasfeest (Pesah) al veel ouder; het herinnert aan de uittocht uit Egypte.

Pasen wordt voorafgegaan door Carnaval en de 40-daagse Vasten. De laatste week voor Pasen wordt de Goede Week genoemd. De donderdag in die week heet Witte Donderdag, de volgende dag is Goede Vrijdag, de dag van het overlijden van Jezus Christus.

Vorige week konden we lezen, dat Ad Borremans en Yvonne Rijk in hun jeugd geloofden, dat met Witte Donderdag de kerkklokken vleugeltjes kregen en naar Rome vertrokken om daar de Paaseieren op te halen. Op Paasmorgen kwamen die dan teruggevlogen om in de tuin de eieren uit te strooien. De kinderen mochten die dan zoeken en eerlijk onder elkaar verdelen.

De Paashaas heeft later de klokken verdrongen. Naar het schijnt komt de haas voort uit oude Germaanse tradities, waarbij de lente en het nieuwe leven worden gevierd. De protestanten zouden de haas als brenger van de eieren hebben overgenomen, omdat zij zich niet konden vinden in de katholieke klokken als eierbrengers. Van lieverlee is de Paashaas de overhand gaan krijgen. Hij heeft een mand met eieren op zijn rug. Deze eieren zijn steeds vaker van chocola. Duidelijk is, dat het Paasfeest steeds meer is gecommercialiseerd. Zoals veel oorspronkelijk religieuze feesten trouwens.

Ik kreeg overigens ook nog een verhaal toegestuurd over een man, die met Pasen altijd een aantal boerderijen afging en daar het volgende liedje zong: 't Is Poase, 't is Poase, ik kom om un ei. Eén ei is gin ei, twee ei is un alf ei. Drie ei is een Palmei. Vier ei is un Poasei. Vrouwke, stik oew andjes mar diep in 't nest, alle oentjes legge best. Stik mar diep, stik mar diep, aanders vinde gij de eikes nie. Uiteraard was het zijn bedoeling om een paar eieren cadeau te krijgen.

Brabantse dialecten
Bent u, net als ik, een groot liefhebber van de Brabantse dialecten? Dan vindt u het waarschijnlijk erg leuk om elke week deel te nemen aan de dialectwedstrijd van nlutskebrabants.nl met de titel 'Bij wijze van za'k mar zegge'. Telkens vertelt een Brabantse dialectspreker (Cor Swanenberg, Johan Biemans, Mientje Wever, Adri Hoppenbrouwers, Marja van Trier of Jan Luysterburg) een verhaaltje dat eindigt met een woord, waarvan de betekenis moet worden geraden. Twee weken later geeft Jos Swanenberg daarover uitleg en onder de inzenders met de juiste oplossing wordt een prijsje verloot. Een leuk, maar tevens ook erg leerzaam programma.

In plaats van via nlutskebrabants.nl kunt u hetzelfde ook doen via de site van brabantserfgoed.nl. Daar klikt u op 'Brabants dialect', waarna u rustig naar beneden scrollt, totdat u uitkomt bij: Dialectspel "Bij wijze van ... za'k mar zegge". Daar klikt u op het verhaaltje met het hoogste nummer, wat dat is het nieuwste. Bovenaan ziet u dan de naam van de verteller. Als u hierop klikt, leert u vanzelf ook deze verteller beter kennen. Daarna kunt u het verhaal lezen en tegelijk ook beluisteren. En als u denkt de betekenis van het gevraagde woord te kennen, kunt u uw oplossing insturen naar het adres dat hierbij wordt vermeld.

't Kom d'ammel goed|
Tot slot nog een mooi avontuur. Een mevrouw uit Sittard had toevallig een foto gezien van mijn boek. Haar was de naam van de schrijver opgevallen, want zij heeft een nicht in Australië die ook Luysterburg heet en oorspronkelijk uit West-Brabant komt. Deze mevrouw bestelde dus mijn boek en stuurde dit aangetekend op naar haar nicht. Zij kreeg echter steeds maar geen reactie en daarom liet ze Post.nl een onderzoek instellen. Wekenlang hoorde ze ook van dit bedrijf helemaal niets. Totdat ... ruim drie maanden na de verzending het bericht kwam, dat het boek op de bestemming was aangekomen. De reactie vanuit Limburg: Het heeft lang geduurd, maar eindelijk is de titel toch nog waargemaakt.

geschreven door: Jan Luysterburg