Auteur: Ed Hupkens  Met dank aan de Werkgroep Toponymie, Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch

Volksbuurtje aan de Kanaalstraat, rechts de gemeenschappelijke sekreten (toiletten) en pomp, links fabrieksschoorsteen van stoomwasserij van Van Aarle. Anno 1965. Foto: Erfgoed ’s-Hertogenbosch nr. 0032651

De Kanaalstraat verbindt de Zuid-Willemsvaart met de Noordwal. In de raadsvergadering van 31 mei 1881 werd beraadslaagd over het geven van nieuwe straatnamen. Het raadsbesluit luidde: “Is mitsdien besloten te geven de navolgende naam aan den weg langs Van der Meulen: Kanaalstraat”. Aan de Zuid-Willemsvaart had H. van der Meulen een steenkolenpakhuis, dat hij later uitbreidde tot een brandstoffenhandel. De straatnaam Kanaalstraat is duidelijk een verwijzing naar ‘de kanaal’, de Zuid-Willemsvaart. De Kanaalstraat was een straat van uitersten. Toentertijd stond er een aantal zeer eenvoudige arbeiderswoningen, maar er waren ook enkele zeer fraaie herenhuizen. De kleine woninkjes zijn inmiddels gesloopt, de herenhuizen staan er nog steeds. Begin 20ste eeuw was het gebruikelijk om op één of beide hoeken van de straat een winkelruimte te maken. Ook in de Kanaalstraat trof men op beide hoeken winkeltjes aan. Vanaf de Noordwal gezien aan de linkerkant, was de sigarenzaak van Jan Verhoeven. Hij was tevens eigenaar van een tabakswerkplaats op de hoek Krommeweg en Zuid-Willemsvaart. Op de andere straathoek had kruidenier Van Dam zijn winkeltje. Na hem vestigde zich daar de melkwinkel van Marinus Beekmans. In de straat was ook de azijnmakerij van L. Adams gevestigd. Aanlevering van de vaatjes azijn bij klanten (hotels, de Godshuizen, particulieren, buurtwinkels) vond plaats met een lang model handwagen. Daaronder liep een trekhond om het transport te verlichten. Op de hoek met de Zuid-Willemsvaart zat Willem Kuik, handelaar in lompen, metalen en curiosa.

In de Kanaalstraat heeft iemand gewoond, die in de wereldgeschiedenis een plaatsje heeft gekregen. Daar woonde ooit Rinus van der Lubbe, de man die op 27 februari 1933 zeer waarschijnlijk de Reichstag (parlementsgebouw) in Berlijn in brand had gestoken. De communist Van der Lubbe werd als dader opgepakt, na een politiek proces ter dood veroordeeld. Hitler kwam daarna aan de macht. Op 10 januari 1934 werd Van der Lubbe daadwerkelijk in Leipzig onthoofd. In 1943 bracht één van Adolf Hitlers beulen, Heinrich Himmler, een bezoek aan ’s-Hertogenbosch. Eigenlijk kwam hij voor Kamp Vught, maar hij bekeek ook twee woonhuizen in de Berewoutstraat en Kanaalstraat van binnen. Van der Lubbes moeder had in de Berewoutstraat een kruidenierswinkeltje, dat ze na twee jaar moest verkopen. Ze verhuisde met haar kinderen naar een kleine bovenwoning in de Kanaalstraat, ging werken als schoonmaakster en dienstmeid.