Auteur: Ed Hupkens  Met dank aan de Werkgroep Toponymie, Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch

Werkzaamheden bij de verbreding van Sluis 0. De muurresten links in de opgraving zijn overblijfselen van een oude Diezemuur.
Datering: 1932. Foto: Erfgoed ’s-Hertogenbosch nr. 0003295

Het kanaal de Zuid-Willemsvaart werd aangelegd in opdracht van Koning Willem I (1772 – 1843). Het moest een verbinding vormen tussen de Noord-Nederlandse handelssteden en het industriebekken Luik. De officiële start van het graven was op 11 november 1822 in ’s-Hertogenbosch. Op de verjaardag van de koning, 24 augustus 1826, werd de naar hem genoemde Willemsvaart feestelijk in Maastricht geopend. Toen er in Drenthe ook een Willemsvaart werd aangelegd, werd aan het Brabantse kanaal het woordje 'Zuid' toegevoegd. De doortrekking tot aan Luik vond pas na de Belgische Opstand (1830 – 1839) plaats. Het aanleggen van ‘de kanaal’ ging met hand, schop en kruiwagen. De omgeving waar gegraven werd, het noordelijke deel van de binnenstad, was lager gelegen, drassig en grotendeels onbebouwd. De afgegraven grond werd naast de waterweg gegooid. Dit terrein kwam daardoor hoger te liggen, kon in de loop van de 19e eeuw bebouwd worden en werd Kanaaldijk genoemd.
Vanaf ongeveer 1850 werd aan weerszijden van het kanaal gebouwd. De bebouwing met de huidige even huisnummers werd Noorder Kanaaldijk genoemd, de oneven nummers stonden aan de Zuider Kanaaldijk. Voor een deel kwamen er woningen, maar ook bedrijven vestigden er zich. Rouppe van der Voort bijvoorbeeld stichtte er rond 1853 zijn lood- en tinpletterij. Zijn overbuurman was de capsulefabriek van Falk Lewin. Willem Grasso begon in 1858 een eigen smederij-werkplaats aan de Zuid-Willemsvaart, wat het begin markeerde van het Grasso-concern. In 1896 opende Jos Lambermont zijn stoomkoekfabriek De Klok. Daarnaast stonden de monumentale panden van Margarinefabriek van Nederveen, in 1979 gesloten. Waar nu wooncomplex Nederveenflat (seniorenwoningen) staat, waren de bedrijfspanden van deze onderneming. Rond 1900 verkocht Bernard Jansen de Bosschenaren de eerste fietsen, leerde hen fietsen in een fietsmanege aan de vaart. Later verkocht hij de eerste automobielen van Den Bosch. Iets vóór Huize Rustoord (protestants bejaardentehuis) was een kleine, doodlopende straat waar de huizen het een lange tijd zonder een huisnummer moesten stellen. Later heeft men het huisnummer van de naast gelegen koekfabriek genomen, aangevuld met een deel van het alfabet. Zo ontstond op de Zuid-Willemsvaart de nummering van deze straat en wel van 16A tot en met 16N. Er waren meer straten en pleinen langs de Zuid-Willemsvaart waar men voor deze oplossing gekozen had. De straatnamen Noorder en Zuider Kanaaldijk werden in 1890 door één naam vervangen: Zuid-Willemsvaart.