Auteur: Ed Hupkens  Met dank aan de Werkgroep Toponymie, Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch

Gerenoveerde woningen aan de oostzijde van de Oostwal. Anno 1982. Foto: Erfgoed ’s-Hertogenbosch nr. 0009880

De Oostwal als straat begint bij de Zuid-Willemsvaart en eindigt bij de Aastraat en De Bossche Pad. Ze loopt officieel door twee wijken, aan de westkant grenst de straat aan de Hofstad en aan de oostkant aan De Bossche Pad oftewel de Eikendonk. In de raadsvergadering van 31 mei 1881 werd besloten ‘den weg langs de Petroleumloods tot aan de Kleine Hekel’ de straatnaam Oostwal te geven. De Kleine Hekel (eind 14e eeuw) was een waterinlaat in de stadsmuur. In de huidige situatie kan deze waterpoort gesitueerd worden ongeveer op het kruispunt Oostwal en Zuid-Willemsvaart.
De naam Oostwal verwijst ook naar een stadswal. De Oostwal als stadsmuur dateert van ongeveer 1500, toen het Hinthamereinde bij de stad werd bijgetrokken. Tijdens de bouw van de muur werd het traject van de oude stadsgracht niet gewijzigd. Daardoor moest voor het instromende water van de rivier de Aa een inlaat, een hekel, in de omwalling gebouwd worden. Dit via de Oostwal binnenstromende water werd voor een deel via een andere hekel in de Noordwal weer op de stadsgracht geloosd. Rond 1725 werd de gracht gedempt, waardoor ook de functie van de hekel kwam te vervallen. Tijdens de aanleg van de Zuid-Willemsvaart (1822-1826) werd de Kleine Hekel afgebroken. Het water van de Aa werd buitenom, als stadsgracht langs de noordzijde van de stadsmuur (de Noordwal) geleid.
Van de Vestingwet van 1874 mochten veel vestingsteden hun vestingwerken ontmantelen. De stad ’s-Hertogenbosch gaf echter voorrang aan het oplossen van de jaarlijkse, in de winter optredende wateroverlast. Pas vanaf ongeveer 1890 begon het stadsbestuur met het slopen van stadspoorten, het dempen van stadsgrachten en afgraven van aarden wallen. De stadsmuren bleven grotendeels gespaard, omdat die ook een waterkerende functie hadden. De Oostwal echter verdween deels onder een talud, in een latere fase werd de muur weer opgemetseld. Van de Oostwal als vestingwerk is tegenwoordig niets meer over; alleen een muurtje langs de weg geeft aan waar de wal vroeger heeft gelopen. De muur is onder het maaiveld wel bewaard gebleven. In enkele periodes tussen de twee wereldoorlogen, werd de Oostwal ook wel Oude Gracht genoemd. In 1931 vond een naamsverandering plaats, Oude Gracht werd definitief Oostwal. Lange tijd werd de Oostwal in de volksmond de ‘Kiepewal’ genoemd; waarschijnlijk omdat de kippen daar de vrije ruimte hadden.