Bossche Straten 2016
243. Koestraatje, Koestraat en Koedijkstraat
Auteur: Ed Hupkens Met dank aan de Werkgroep Toponymie, Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch |
Melkbezorging per slee in de Koedijkstraat tijdens de winter van 1942. Foto: Afdeling Erfgoed nr. 0048023
De naam Koedijkstraat verwijst naar de Koedijk, die ooit (vanaf 1371) rond de voormalige polder De Koekamp - tussen Orthen en Hintham – heeft gelopen. Het woord ‘kamp’ is ontleend aan het Latijnse campus, dat onder andere ‘afgeperkt stuk land, open veld’ betekent. In namen als Koekamp en Kampen leeft deze betekenis nog voort. Het microtoponiem ‘Koekamp’ hangt samen met een naamgevingsmotief, dat ontleed is aan het gebruik van cultuurgrond in de polder. Vaak ging het om een stuk weiland, met sloten of anderszins afgebakend, waar koeien konden grazen. De benaming koekamp verwijst ook naar het gebruik van knotbomen of bosjes op de kop van een perceel, vaak in de vorm van een winkelhaak. Daarmee werd een luwte gecreëerd waarin de koeien gemolken konden worden. Zo’n koekamp werd ook wel koehok of koebocht genoemd. De vraag is, of onze Koedijk een functie had met betrekking tot koeien (liepen ze er overheen?), of dat de naam zo is omdat de dijk langs een koekamp liep. In andere delen van ons land (onder meer in ’t Gooi) dienden koedijken overigens juist om het vee te weren. Tussen meenten (gemeenschappelijke weiden) en engen (akkers) bevonden zich in het verleden aarden walletjes, die beplant waren met dicht struikgewas. Deze houtwallen waren bedoeld om de gewassen op de akkers tegen het vee te beschermen. De scheiding tussen de eng en meent werd engdijk of ook wel koedijk genoemd. Toen begin mei 1629 de Staatse belegeraars voor ’s-Hertogenbosch verschenen, voerden de Bosschenaren in de eerste weken nauwelijks een actieve verdediging met beschietingen of uitvallen uit. Nu en dan vonden enkele kleinere schermutselingen plaats. Alleen aan de zijde van Orthen werd het de troepen van Frederik Hendrik echt moeilijk gemaakt. In de nacht van 10 op 11 mei voerden enkele soldaten, onder leiding van hopman Dirk Busschieter, met schuitjes naar de Koedijk. Zij staken deze door en veroorzaakten een onderwaterzetting, waardoor de paarden van de vijand van hun weidegrond op De Koekamp verdreven werden. Naast de Koedijkstraat kent ’s-Hertogenbosch ook een Koestraatje, een zijsteegje in de Verwersstraat tussen de nummers 78 en 80. Verder bevindt zich bij de Brabanthallen een Koestraat. De stad kende ooit nog twee Koepoortstraatjes. Het ene bevond zich aan de Sint-Janssingel, het andere was een doorgang van het Ortheneind naar de Smalle Haven.