De Pensmarkt met op de achtergrond het Stadhuis. Datering: 1904. Foto: SA nr. 0002487

In het zogeheten ‘Blok’ op de Markt stond, tegenover de ingang van de Minderbroedersstraat, vanaf de late 13e eeuw de Lakenhal, ook wel Gewandhuis genoemd. Hier vond gecentraliseerd de lakenhandel plaats. In de vroege 15e eeuw ging het gebouw dienst doen als Vleeshuis, het behoorde toe aan het slagersgilde. De slacht van dieren en de verkoop van vlees waren aan strenge voorschriften gebonden. Vlees mocht alleen in het Vleeshuis verkocht worden, en nergens anders, iedere slager had er zijn eigen vleesbank. Op deze regel was één uitzondering: pens (koeienmaag) werd op straat vóór het Vleeshuis, buiten, in kramen verkocht door de zogenaamde ‘pensvrouwen’. Het woord ‘pens’ heeft in dit geval ook betrekking op de ingewanden van een geslacht dier en ander slachtafval, en ook op bepaalde soorten orgaanvlees, poten en koppen. Als je eraan kwam lopen richting de Vleeshal, kwam je eerst de pensvrouwen met hun ‘mindere’ vleeswaren tegen. Wellicht is dit er de oorzaak van dat dit deel van de Markt niet Vleesmarkt is gaan heten, maar Pensmarkt. Die naam kom je volgens Marcel van der Heijden niet veel tegen. Voor zover hij heeft kunnen nagaan is er in Nederland geen tweede, in Vlaanderen heeft in ieder geval Gent er een. Het Vleeshuis werd in 1860 afgebroken. Daarvoor in de plaats kwam de Boterhal, het Provinciaal Genootschap (voorloper van het Noordbrabants Museum) betrok de bovenverdieping. In de parterre was de Stadswaag gevestigd. Rond 1932 kocht kledingfirma C&A de Boterhal aan en verbouwde die tot een modern warenhuis.