069. Herenhuizen op Het Zand

Voorgevels Oranje Nassaulaan 2, 4, 6 en 8 gezien vanaf de Stationsweg. Anno 1961. Foto: Erfgoed ’s-Hertogenbosch nr. 0051054

Oranje Nassaulaan 2 t/m 8 betreft een als één architectonisch ensemble ontworpen bouwblok met vier woningen. Als onderdeel van de eerste stadsuitbreiding buiten de wallen vertegenwoordigen deze herenhuizen een belangrijke fase in de stedenbouwkundige ontwikkeling van ’s-Hertogenbosch. Sinds mei 2001 staat het complex ingeschreven in het register van rijksmonumenten.

De hoekpanden 2 en 8 zijn spiegelbeeldig in opzet en plattegrond, evenals de middenpanden 4 en 6. De woningen kennen elk een L-vormige plattegrond en hebben twee bouwlagen. De kapverdieping heeft een samengesteld dak, bestaande uit afgeplatte tent- en schilddaken met gelijke dakvoet, maar gevarieerde noklijn. Er zijn verscheidene dakkapellen, deels met originele, kleine roedenverdeling, onder met zink of blokleien gedekte, overstekende schild- en tentdakjes. De gevel heeft hoekrisalieten en een middenrisaliet en wordt bekroond met een samengestelde topgevel met aan weerszijden een balustrade. Er zijn bekroningen met siervazen, een topmedaillon vermeldt het jaartal 1897. Het voorfront telt twaalf traveeën waarvan die met de entrees terugliggen. De voorgevels worden verlevendigd door het gebruik van hardsteen voor de plint, dorpels, gevelornamenten en gevelbekroningen. Voor de lijsten, kraagstenen en diamantkoppen is natuursteen ingezet. Voor de sierverbanden in de boogvelden, ontlastingsbogen en de friezen is geel, rood of donkerblauw gekleurde baksteen gebruikt. Bovenlichten bestaan deels uit glas-in-lood en deels uit met decoratief gesneden, houten raamroeden. Het vrijliggende, bovenste deel van de rechtergevel en de achtergevel zijn overeenkomstig, doch soberder gedetailleerd. In de rechtergevel zitten verscheidene sierankers.

De opzet van de plattegronden is herkenbaar bewaard gebleven. Entree met gang naar de keukenuitbouw aan de achterzijde en bordestrap naar de verdieping. Aan de gang bevindt zich een kamer en suite met serre aan de achterzijde (deels gewijzigd). Van de interieurs, het best bewaard gebleven bij nummer 4, zijn onder meer van belang: kelders met troggewelven, hallen deels met paneeldeuren, geprofileerde deurlijsten en originele dorpels, woonvertrekken deels met schuifdeuren voorzien van glas-in-lood, muurkasten, vensterblinden met panelen, marmeren schouwen, stuclijsten en medaillons, keukens deels met versoberde schouw, schouwbalken en tegelwand, trapportalen deels met decoratief gesneden balusters.

Bij nummer 2 is op de begane grond een modern etalagevenster geplaatst dat de symmetrische opzet doorbreekt. De nummers 6 en 8 zijn inwendig met elkaar verbonden, evenals met het later aangebouwde, eenlaagse volume aan de rechtergevel (voormalig open erf). De voordeuren zijn vervangen.