065. Oudste psychiatrische kliniek

Gedeelte van de voorgevel van psychiatrisch ziekenhuis Reinier van Arkel aan de Hinthamerstraat. Anno 1989.
Foto: Erfgoed ’s-Hertogenbosch nr. 0062735

Het uitgebreide complex aan de Hinthamerstraat 203 staat sinds 9 november 1972 ingeschreven in het register rijksmonumenten. De bescherming betreft het gedeelte evenwijdig aan de Hinthamerstraat gelegen, het evenwijdig aan de Sint-Jacobstraat gelegen stuk en een loodrecht op de Sint-Jacobstraat gelegen onderdeel. Ter plekke aan de huidige Hinthamerstraat 203 stichtte Reinier van Arkel in 1442 het Zinnelooshuis, ter behandeling van zes ‘sinnelozen’.

Het voorste deel van de oorspronkelijke bebouwing werd in 1686 afgebroken en vervangen door een groter gebouw. In 1767 werd het pand opnieuw vergroot. In 1838 breidde de architect P.J. de Zutter de behuizing verder uit, daarbij kreeg het zijn huidige aanzien. De panden Den Hopwagen, Het Hoefijzer en Het Zwart Lam werden toen ook bij het complex betrokken. Nieuwe uitbreidingen volgden in 1846 en 1852. De voormalige, aangrenzende garnizoensbakkerij werd in 1905 toegevoegd. De hoofdingang werd naar de Bethaniestraat 2 verplaatst.

In 1853 begonnen de broeders van Dongen met de verpleging. Ze vertrokken in 1976 naar de Sint-Jorisstraat. In 1869 kwamen de zusters van de congregatie OLV van Barmhartigheid van Ronse naar ’s-Hertogenbosch, ze werkten er tot 1970. Na een grondige renovatie is het complex nog steeds als psychiatrisch ziekenhuis in gebruik. Tegenwoordig is de Reinier van Arkel Groep een van de grootste psychiatrische instellingen van Nederland. Op de voorgevel in de Hinthamerstraat staat geschreven: Geneeskundig Gesticht 1838. Momenteel is hier het Informatiecentrum gevestigd.

De streng classicistische gevel aan de Hinthamerstraat heeft hoekblokken, kordonlijsten en een attiek. De uitspringende ingangspartij met een halfrond bovenlicht heeft erboven een raam met kroonlijst op consoles. De vensters zijn diepliggend, die op de eerste etage hebben ijzeren balustrades. Aan de Sint-Jacobstraat heeft de classicistische achterbouw van 1845-1853 een geprofileerde kordonlijst. De ingangspartij heeft een fronton en een rondboog op geblokte pilasters. De aansluitende vleugels van 1936 omvatten de herbouw van de in 1744 gebouwde Sint-Jacobskazerne. Hier bevond zich op de verdieping een kapel met koorlantaarn en een schip, waar mannen en vrouwen door een muur werden gescheiden. Deze vleugel is in 1996 goeddeels gesloopt, waarbij het koor van de kapel, de refter en de ingang behouden zijn. In een van de overdekte binnenplaatsen is een kleinschalig museum, de Oudheidkamer, ingericht. Daar krijgt men inzicht in de verpleging van psychiatrische patiënten uit vroegere tijden.