Auteur: Ed Hupkens  Met dank aan de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch

Het Kapucijnenklooster gezien vanaf de Sint-Janssingel. Datering is onbekend. Foto: Erfgoed ’s-Hertogenbosch nr. 0009502

De minderbroeders kapucijnen zijn volgelingen van Franciscus van Assisi. In Nederland bestaan ze sinds ongeveer 1530. De kapucijnen werden in 1611, als contra-reformatorische orde, binnen de stad ’s-Hertogenbosch gebracht door schepen Goyart van Engelant. Aanvankelijk werden de broeders gehuisvest in een woning aan de Windmolenbergstraat en spoedig daarna in de Diepstraat. Na aankoop van een gedeelte van het refugiehuis van Postel aan de Postelstraat, bouwden ze daar een klooster met 33 cellen, hun kloosterkerk werd in 1620 ingewijd. Na beleg en inname van de stad in 1629, moesten de kapucijnen klooster en kerk opgeven en de stad verlaten. Enkele broeders bleven in het geheim achter en werkten verder in schuil- en zolderkerken. De straat Capucijnenpoort herinnert nog aan hun aanwezigheid in de Uilenburg.

Aan het einde van de 19e eeuw zijn de kapucijnen teruggekomen. In de uitbreidingswijk Het Zand werd aan de Van der Does de Willeboissingel 12 in 1897 met de bouw van klooster en H. Hartkerk met dwarspand begonnen. De Van der Does de Willeboissingel heette toen nog Kloostersingel. Architect was de kapucijn Felix van Dennenburg. Op 28 augustus 1898 werd de kerk ingewijd. Het rond een hof gebouwde, U-vormige kloostercomplex heeft een met leien gedekt, omlopend schilddak met enkele insteekkappen en een dakruiter. De gevels hebben getoogde ramen. Er zijn stolpramen met roedenverdeling. De ingang ligt in een risaliet met een opbouw en met een beeld van Sint-Franciscus. Het interieur van de kerk is gepleisterd met lisenen kroonlijst en tongewelven, er zijn houten lambriseringen. Het rijke neobarokke hoogaltaar met retabels, preekstoel en biechtstoelen zijn uit de bouwtijd van de kerk.

Het kloosterterrein wordt omgeven door een opvallende, rode, bakstenen muur, die door lisenen geleed is. Hij heeft sierpatronen in gele baksteen en is met daktegels en nokvorsten afgedekt. In de muur zijn enkele poorten met decoratie in metselmozaïek. Op de hoek met de Capucijnenlaan (niet te verwarren met de Capucijnenpoort) staat een achtzijdige kapel met spits. In de nis aan de straatzijde is een beeld van Antonius. In 1935 bouwde architect M. van Beek aan het klooster een afzonderlijk provincialaatsgebouw met archief, bibliotheek en museum. De kapucijnenkerk was oorspronkelijk een openbare, voor iedereen toegankelijke kerk. 1 januari 1972 werd zij aangewezen als parochiekerk voor Het Zand en hulpkerk voor de binnenstadsparochie. Klooster en kerk zijn sinds 1976 een rijksmonument.